Энэ удаагийн нийтлэлээр бид Хөдөлмөрийн тухай хуульд шинээр орсон зарим онцлог зохицуулалтын талаар бэлтгэн хүргэж байна.  

Үл өрсөлдөх үүрэг 

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын хүрээнд тодорхойгүй байсан зарим зохицуулалтууд болон практикт аж ахуйн нэгж байгууллагууд хөдөлмөрийн гэрээндээ нэмэлт нөхцөл болгон тусгадаг зарим нөхцлийг тавдугаар дэд бүлэгт хуульчилсан нь онцлууштай болсон билээ. Үүний нэг бол Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын 72-р зүйлд тусгасан үл өрсөлдөх үүрэг юм. 

Үл өрсөлдөх үүрэг гэж ажил олгогч нь үйлдвэрлэл, бизнесийнхээ нууцыг хамгаалах зорилгоор хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцаа дуусгавар болсноос хойш тодорхой хугацаанд ажил олгогчтой шууд өрсөлдөгч аж ахуйн нэгж, байгууллага, хувь хүнд ажиллах, эсхүл ажилтан өөрөө ажил олгогчтой шууд өрсөлдөх үйл ажиллагаа эрхлэхгүй байхаар онцгой нөхцөл бүхий хөдөлмөрийн гэрээний дагуу хөдөлмөрлөж буй ажилтанд оногдуулж буй нэмэлт үүрэг юм. Энэхүү үүргийг тухайн ажилтантай харилцан тохиролцож онцгой нөхцөл бүхий хөдөлмөрийн гэрээнд нэмэлт нөхцөл байдлаар тусгах, эсхүл энэ талаар дагалдах гэрээ байгуулах замаар хүлээлгэх боломжтой. Ийнхүү үл өрсөлдөх үүрэг хүлээлгэх тохиолдолд Хөдөлмөрийн тухай хуульд зааснаар холбогдох гэрээнд дараах нөхцөлүүдийг тусгах шаардлагатай байна. Үүнд:

• өрсөлдөөнийг хориглох үндэслэл;
• хамаарах үйл ажиллагааны төрөл;
• хязгаарлалтад хамаарах нутаг дэвсгэр;
• үйлчлэх хугацаа;
• ажил олгогчоос олгох нөхөн төлбөрийн хэмжээ.

Үйлчлэх хугацааны хувьд ажилтны хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцаа дуусгавар болсноос хойш нэг жилээс илүүгүй байхаар хуульчилсан бөгөөд ажил олгогч нь үл өрсөлдөх нөхцөлтэй гэрээ байгуулсан ажилтанд тус үүрэг үргэлжлэх хугацаанд сар бүр ажилтны хамгийн сүүлийн сарын цалин хөлснийх нь 50-аас доошгүй хувийн олговрыг олгохоор зохицуулсан болохыг сайтар анхаарууштай.

Түүнчлэн Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад зааснаар дараах тохиолдолд үл өрсөлдөх үүргийг хүлээлгэх боломжгүй байна. 

Үүнд:

• гадаад улсад ажиллаж буй тохиолдолд;
• насанд хүрээгүй ажилтан ажиллаж буй тохиолдолд;
• туршилтаар ажиллаж буй тохиолдолд;
• дагалднаар ажиллаж ажиллаж буй тохиолдолд.
• Гэрээс хөдөлмөр эрхлэх 

Коронавируст цар тахлын улмаас дэлхий даяар хорио цээрийн дэглэмийн үед ажлын байрандаа очилгүйгээр зайнаас, эсхүл гэрээсээ ажил үүргээ гүйцэтгэх тохиолдол цөөнгүй гарч байсныг та бүхэн сайн санаж байгаа байх. Хөдөлмөрийн хууль тогтоомжоор зохицуулаагүй, тодорхойгүй байсан уг нөхцөлийг Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгаар хуульчилж өгчээ. Тухайлбал Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 67 дугаар зүйлд гэрээсээ ажиллах ажилтны хөдөлмөрийн гэрээ, 68 дугаар зүйлд зайнаас ажиллах ажилтны хөдөлмөрийн гэрээтэй холбоотой асуудлуудыг тусгасан байна.

Хуульд гэрээсээ ажиллах болон зайнаас ажиллах гэж ялган зохицууласанг анхаарч үзэх хэрэгтэй. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлтэй холбоотой ажлын хэсгээс олон нийтэд хандан хийсэн сургалтын үеэр гэрээсээ ажиллах болон зайнаас ажиллахын гол ялгааг зайнаас ажиллах нь цахим сүлжээ ашиглан ажиллах боломжтой ихэвчлэн оффис ажилтнуудад зориулсан бол гэрээсээ ажиллах нь түүхий эд материал ашиглан ажил үүргээ гүйцэтгэдэг ихэвчлэн үйлдвэрлэлийн салбарын ажилтнуудад зориулсан зохицуулалт хэмээн онцолсон юм. 

Зайнаас ажиллах тухай мэдээллийг “Зайнаас ажиллахыг хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгаар хэрхэн зохицуулсан бэ?” сэдэвт нийтлэлээс үзнэ үү. 

Мөн ажилтан нь ажил олгогчийн үйл ажиллагаа явуулдгаас өөр газарт, гэрээсээ, эсхүл өөрийн сонгосон байршилд ажил олгогчийн удирдлага, хяналтын доор ажил үүрэг гүйцэтгэж цалин хөлс авах бол ажил олгогчтой тохиролцон гэрээсээ ажиллах хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах боломжтой. Гэрээсээ ажиллах хөдөлмөрийн гэрээг байгуулахад хөдөлмөрийн гэрээнд тусгахаар хуульд заасан нөхцөлүүдээс гадна тус гэрээнд нэмэлтээр дараах асуудлыг тусгах шаардлагатай. 

Үүнд: 

• ажилтан ажил үүргээ гүйцэтгэх байршил;
• гүйцэтгэх ажил;
• гүйцэтгэсэн ажлаа хүлээлгэн өгөх хугацаа, хэлбэр;
• цалин хөлс;
• үйлдвэрлэсэн нэгж бүтээгдэхүүн, үзүүлсэн нэгж үйлчилгээний төлбөр /тариф/;
• өөрийн эд хөрөнгө, тоног төхөөрөмжийг ашигласан тохиолдолд ажил олгогчоос олгох нөхөн төлбөрийн хэмжээ.
• Гэрээсээ ажиллах хөдөлмөрийн гэрээний дагуу ажиллаж буй тохиолдолд ажилтан нь ажил олгогчийн, эсхүл өөрийн тоног төхөөрөмж, түүхий эд материалыг ашиглан ажил үүргээ гүйцэтгэж болох бөгөөд энэ тохиолдолд ажил олгогч эь ажилтны ашиглах тоног төхөөрөмж, бусад хэрэгслийн аюулгүй байдлыг шалгаж, хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааг өгөх үүрэгтэй байна.