Холхи газраас гялалзан харагдах өнгөт од оо

Хязгааргүй огторгуйн дунд зугаалсан олон улаан оч оо

Нарт ертөнцийн дотор суугаа Марс одоо  

Манай хүн төрөлхтөн чамтай танилцахыг хэдийнээс хүсэв…

Тэртээ 1931 онд сансар огторгуйг таньж мэдэхийн хүслэн болсон залуусын дуу хоолой болж, нэрт найрагч Д.Нацагдорж ийн мөрөөдөн, шүлэглэж байжээ. Үүнээс хойших 89 жилийн босгон  дээр Монгол залуус  өөрсдийн төдийгүй эх орныхоо мөрөөдлийг биелүүлж, сансар судлалын салбарын хөгжилд түүчээлэхээр Мars-V гэх цогц төслийг хэрэгжүүлж эхэлсэн талаар та дуулсан биз ээ. 

Энэ удаад Мars-V төслийн гүйцэтгэх захирал Г. Амгаланбаяртай сансар судлалын салбарын хөгжлийн өнөөгийн чиг хандлага болон тус төслийн талаар дэлгэрэнгүй ярилцлаа. 

-Таныхаар залуус яагаад сансар судлалын салбарыг сонирхох хэрэгтэй вэ. Хүн төрөлхтний ирээдүйд энэ салбарын хувь нэмэр юу байх бол?

-Манай улс шинжлэх ухаанч бусаар хөгжиж байна. Дээрээс нь энэ салбарын бодлогыг хойш нь тавьдаг. Сансар судлалын салбар дэлхий дахинд сүүлийн 100 жилд эрчимтэй хөгжиж байна. Далайг гаталж шинэ газар нээх нь дундад зууны үеийн хүн төрөлхтний сорилт байсны адил шинэ гарагийг эзэмших хүсэл орчин үеийн сорилт болж буй. Хүн төрөлхтний энэ тэмүүлэлтэй хөл нийлүүлж алхахын тулд манай залуус заавал энэ салбарыг сонирхож, судлахгүй бол дэлхийн хөгжлийн ард үлдэнэ.  

Сансар судлал бол бүх шинжлэх ухааны оргил учраас энэ салбарын хөгжил бусад бүх салбарыг татаж хөгжүүлдэг. Дэлхийн эдийн засаг удахгүй сансрын салбар луу чиглэнэ. Нано хиймэл дагуул, дэлхий болон харь гарагийг тандан судлах, шинжлэх ухааны оргил гэдэг утгаараа маш олон салбар сансрын шинжлэх ухааныг даган хөгжих боломжтой. Улсын бодлогын хувьд ч тэр, залуучууд ч тэр ирээдүйг харж, дэлхийтэй хөл нийлүүлэн алхахыг хүсвэл шинжлэх ухааны салбарын хөгжлийг хэрхэвч орхигдуулж болохгүй.

Цаашид сансар судлалын салбарын хөгжлийн үр дүнг зөвхөн харилцаа биш хоол унд, хувцас үйлдвэрлэл, нанотехнологи, сансар дахь бактерийн судалгаа, хүнс хадгалалт гэх мэтчилэн маш олон салбарт ашиглаж болно.  

-Mars-V төслийн талаар анх сонсоод цэвэрлэгчийг нь ч болов хийе гэж байсан  хүн одоо CEO болчихсон байдаг. Яагаад төсөлд нэгдэх болов. Зориглосон энэ аялалдаа хэр итгэлтэй байна вэ?

-1500 хувь итгэж байна, магадгүй түүнээс ч өндөр. Энэ төсөл амжилт олох, эс олох нь хамаагүй үүний төлөө бид зүтгэх нь хамгийн чухал. Би Tomorrow Land  гэдэг киноноос өөдрөг байдал бүхнийг боломжтой болгодгийг тултал мэдэрсэн учраас энэ төслийн анх сонсоод үүний төлөө л хамаг сурсан зүйл, цаг хугацаагаа зарцуулахгүй бол өөр юуны төлөө зарцуулах вэ гэсэн зорилготой орсон. Сансар судлалын салбар манай улсын хөгжлийн гарц, хонгилын үзүүр дэх гэрэл гэж итгэсэн учраас Mars-V  төсөлд цэвэрлэгч нь ч болтугай хийе гэж нэгдэж байв.

Бид энэ салбарт ямар нэгэн томоохон зүйл хийж байж л дэлхийтэй хөл нийлүүлэх боломжтой.  

Mars-V төслөөр дамжин V үеийн аж үйлдвэрийн хувьсгал Монголд өрнөх боломжтой 

-Сансар судлалын салбарыг аж үйлдвэрийн V хувьсгал гэж үзэж буйн шалтгаан ?  

-Шинжлэх ухааны салбар нь шууд бизнесийн үр нөлөө үзүүлэхгүй ч, тухайн орны хөгжилд маш үнэтэй хувь нэмэр оруулдаг байсан учраас томоохон гүрнүүд энэ салбарыг төрийн бодлогын хүрээнд хөгжүүлж, санхүүжүүлдэг байсан. Харин орчин үед энэ модель өөрчлөгдөөд хувийн сектор руу шилжиж буй. Үүнд SpaceX, Amazon-ы Blue Origin зэрэг компаниудыг жишээ татан нэрлэж болно.  

2018 оны судалгаагаар дэлхийн топ 100 старт ап-ын хөрөнгө оруулалтын 41 нь сансрын салбар бүрдүүлж байна. Ирээдүйд энэ салбарт эргэлдэж буй хөрөнгийн хэмжээ одоогийнхоос хэдэн зуу дахин өсөх боломжтой.  Хувийн хэвшил рүү шилжиж, зах зээл нь улам нээлттэй болж байгаа нь сансрын салбар шинжлэх ухааны, аж үйлдвэрийн салбарын тавдугаар хувьсгалд тооцогдож байна.

-Марс-V  төслийг мэдэж амжаагүй хүмүүс товч тайлбарлавал?

-Марс-V нь үндсэн гурван хэсэгтэй шинжлэх ухаан, технологийн олон улсын төв байгуулах төсөл.  

Эхнийх нь Maрсын сургуулилтын академи. Технологио бэлдэж буй компаниудын хувьд дэлхийгээс шал өөр уур амьсгалтай газарт хүн аваачихаар түүнд дасан зохицох асуудал хамгийн чухал. Монголын говь нь марс дээрх амьдралын хэв маягийг нутагшуулах хамгийн тохиромжтой газарт тооцогдож буй учраас тэнд очих хүсэлтэй хүмүүсийг сургуулилах, дадлагажуулах, бэлтгэх академи байгуулах гэж буй. Технологи хүнээ дагаж хөгждөг учраас хүнийг хөгжүүлэх бааз байгуулахын зэрэгцээ технологио хөгжүүлэх чөлөөт бүсийг хажууд нь байгуулах шаардлагатай. 

Тиймээс хоёрдугаарт марсын аялал жуулчлалд бэлдэж буй компаниуд хөгжүүлсэн технологио турших сансрын судалгааны чөлөөт бүсийг байгуулна.  

Энэ төслүүдийг хэрэгжүүлэхийн тулд үүнийг дэмжих дэд бүтэц байгуулагдаж таарна. Энэ бол гуравдагч төсөл буюу дагуул хот. Ингэж Mars-V төсөл нь дотроо үндсэн гурван хэсэгт хуваагдаж байна.  

-Төслийн нээлтийг хийх боломжит хугацааг хэзээ гэж тооцож байна вэ?

-Бид 2021 онд төслөө эхлүүлнэ гэж тооцоож байгаа. Өнгөрсөн жилээс эхлэн бид үнэхээр хүнээ сургаж чадах уу, манай говь үнэхээр марсын нөхцөл байдалтай ижилхэн үү?  энэ хоёр асуултад бид үнэ цэнэтэй хариулт өгөх судалгаагаа хийж буй. Тиймээс ихэвчлэн говийн болон амьдрах чадварын судалгаан дээрээ түлхүү анхаарч байгаа.

Хомс байдал нь шинэ үеийн тансаглал

-Mars-V төсөл Монгол төдийгүй дэлхийд ямар үр өгөөжийг авчрах вэ?

-Бид уул уурхайн ноогдол ашиг хүртэж, хэзээ нэг өдөр баяжна гэж энэ хэвээр хүлээх үү эсвэл зориглон ямар нэг үнэ цэнэтэй зүйл хийж бүтээх үү? гэдэг асуулт залуу хүн бүрийн сэтгэлд байгаа. Бүтэх, эс бүтэхээс үл хамааран Mars-V төсөл энэ асуултын хариулт мөн. Монгол улс хөгжихийн тулд ямар нэг шинэ зүйлийг хийж бүтээх ёстой. Марсаас өөр олон зүйлийг хийж үзэхээр бид зориглох хэрэгтэй. Тэр итгэл үнэмшлийг асаах нь Монголд өгч чадах хамгийн чухал зүйл болов уу.

Хоёрдугаарт 20 мянган ам.доллараар сансрын аялал жуулчлалыг санал болговол 20 сая жуулчны зах зээл нээгдэнэ гэсэн тооцоо бий. Сансрыг ч юм уу, дэлхийгээс өөр орчинг 20 мянган ам.доллараар мэдрэхийг хүсэж байгаа тэр хүмүүсийг татаж чадвал бид дотоодын нийт бүтээгдэхүүнээ хоёр дахин үржүүлснээр ганцхан уул уурхайгаас хамааралтай эдийн засгаа солонгоруулна. 

Гуравдугаарт шинжлэх ухааны маш том төв болох боломжтой. Тавдугаар үеийн аж үйлдвэрийн хувьсгал буюу сансрын эдийн засаг хаана байхыг бид түүчээлэн санаачилж, хэрэгжүүлж амжилтад хүрвэл тавдугаар үеийн эдийн засаг, аж үйлдвэрийн хувьсгалын тэр их мөнгөн урсгал Монгол руу урсах боломжтой. Тэгэхээр нийгэм, эдийн засаг, шинжлэх ухаан мөн өөртөө итгэх итгэлийн хувьд маш олон зүйлийг Монголд өгөх боломжтой.  

Харин дэлхийд юу өгч чадах вэ гэхээр сансар руу хүмүүс аялал хийдэг болсон үед тэнд ямар байх вэ гэсэн төсөөллөө бодит болгох,  туршиж үзэх боломжийн хамгийн төстэй хувилбарыг бид санал болгож байгаа. Байгаль дэлхий биднээс хэзээ нэг өдөр минимал байхыг шаардах байсан. Коронавирус биднийг битгий их зүйл хэрэглэ даруу бай гэсэн зарчмыг ойлгуулж байна.  

2035 онд марс руу явахыг тэмүүлж байгаа  хүмүүст тэнд очиход нөхцөл байдал ямар байхыг бид харуулж, амьдрах чадвар гэж юу болох, дэлхийгээ хэрхэн хайрлах, хомс байдал бол шинэ үеийн тансаглал гэдгийг дэлхий нийтэд ойлгуулна. Хуучин дэлхий хиймэл оюун ухаанаар гоёдог байсан бол харин орчин үеийн тренд сэдэв сансар судлал, хомс байдал нь шинэ үеийн тансаглал болж байна.